علم حسابداری سرشار از دستورالعمل‌های محاسباتی برای ثبت و گزارشگیری‌های مالی است که به آنها اصول حسابداری می‌گویند. برای این که صورت‌های مالی دقیق و گزارشاتی منظم و کامل داشته باشیم نیاز است که آنها را بر اساس اصول حسابداری تنظیم کنیم. در این مقاله به تمام نکات پیرامون اصول حسابداری می‌پردازیم.
اصول حسابداری چیست؟
اگر مفروضات را چارچوب و زیربنای علم حسابداری بدانیم، عمل کردن به این چارچوب‌ها و کاربرد آنها نیازمند اصول حسابداری خواهد بود. در واقع قواعد و دستورالعمل‌های محاسباتی حاکم بر مواردی چون ثبت، طبقه‌بندی و گزارش نتایج معاملات و رویدادهای مالی در یک واحد اقتصادی اصول حسابداری نام دارد. اصول حسابداری کمک می‌کند که ثبت‌های حسابداری قابل فهم برای همگان، دارای قابلیت مقایسه و قابل گزارش گیری‌های یکتا باشد.
از اصول حسابداری با اسامی دیگری چون استانداردهای حسابداری نیز یاد می‌شود. به وسیله اصول حسابداری است که نحوه دقیق اندازه گیری، تعیین سود و زیاد، چگونگی وضعیت مالی یک واحد اقتصادی مشخص می‌گردد.
اهمیت اصول حسابداری
اصول حسابداری زیربنای گزارش گیری مالی است. این اصول ۴ رکن اصلی است. مهمترین دلایل اهمیت استفاده از اصول حسابداری عبارتند از:
- جلوگیری از عملکرد سلیقه‌ای
- یکپارچه‌سازی نظام حسابداری
- ایجاد دستورالعمل‌های روشن و مشخص
- قابل استفاده و استناد بودن نتایج برای همگان
- قابل مقایسه بودن خروجی ثبت‌ها
- امکان بررسی در دوره‌های مختلف مالی
آشنایی با انواع اصول حسابداری
اصول حسابداری شامل ۴ اصل مهم می‌شود که عبارتند از:
- اصل بهای تمام شده
- اصل تحقق درآمد
- اصل تطابق هزینه‌ها با درآمد
- اصل افشای کامل
اصل بهای تمام شده چیست؟
طبق این اصل از اصول حسابداری، مبادلات حسابداری در تاریخ وقوع به بهای تمام شده در دفاتر ثبت می‌شوند. منظور از بهای تمام شده نیز ارزش مبادله نقدی یک کالا در تاریخ تحصیل آن است. در این اصل، بدهی‌ها معادل وجه نقد جاری مبادله است که به عنوان بدهی مورد اندازه گیری قرار گرفته و ثبت می‌شوند. در واقع منظور از بهای تمام شده منعکس کردن دارایی‌ها به میزان بهای تمام شده تاریخی آنها در ترازنامه پایان سال است و نه ارزش روز آنها.
اصل تحقق درآمد چیست؟
اصل دیگری که در اصول حسابداری مورد توجه قرار می‌گیرد، اصل تحقق درآمد است. قاعده کلی این اصل می‌گوید که درآمد زمانی که کسب می‌شود باید ثبت گردد و نه قبل از آن. مهمترین ویژگی‌های درآمد از نظر اصل تحقق قابل اندازه گیری بودن و قابل اتکا بودن آن است. بر اساس این اصل سه شرط مهم برای ثبت درآمد لازم است که عبارتند از:
- عملیات مربوط به تحصیل درآمد باید تکمیل باشد.
- مبلغ درآمد قابل اندازه گیری باشد.
- قابلیت وصول درآمد باید مطمئن باشد.
در اصل تحقق درآمد پنج روش برای شناسایی درآمد وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
- روش فروش: درآمد باید در مقطع فوش ثبت شود.
- روش وصول: از این روش زمانی استفاده می‌شود که دریافت وجه نامطمئن باشد. در واقع در این روش برای ثبت درآمد باید منتظر وصول وجه بود.
- روش اقساطی: نوع وصول در این روش قسطی است. مهمترین نکته در خصوص این روش ثبت سود ناویژه (بهای تمام شده کالای فروش رفته – درآمد فروش) به صورت تدریجی و زمانی که وجوه نقد وصول می‌شوند صورت می‌گیرد.
- روش تکمیل کار: در مورد کارها و خدماتی که انجام آن سال‌ها طول می‌کشد، باید کل درآمد در زمان تکمیل کار ثبت شود. این روش محافظه‌کارانه‌ترین روش برای ثبت این گونه کارها است.
روش درصد تکمیل کار: این روش نیز برای کارها و خدمات بلند مدت است و همانند مورد قبلی بر اساس درآمد به تدریج که کار به انجام می‌رسد محاسبه و ثبت می‌گردد.
اصل تطابق هزینه‌ها با درآمد
طبق این اصل، هزینه‌های انجام شده برای تولید درآمد، باید به حساب زمانی که درآن تحصیل شده منظور گردد. به این ترتیب سود هر دوره تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه‌های تحمیل شده برای کسب درآمد همان دوره خواهد بود. مهمترین ویژگی‌های شناخت هزینه‌ها در این اصل عبارتند از:
– ارتباط مستقیم علت و معلولی بین درآمد و هزینه
گاهی هیزینه‌ها ارتباط مستقیم علت و معلولی با درآمد شناسایی شده دوره مالی یک واحد اقتصادی دارند. به همین دلیل در کنار تحقق درآمد، دارایی‌های مصرف شده به عنوان هزینه شناسایی می‌شوند.
– تخصیص منطقی و سیستماتیک
در صورتی که انتفاع از یک دارایی بیش از یک دوره گزارشگیری به طول انجامد و ارتباط مستقیم علت و معلولی بین رویداد هزینه و درآمد خالص وجود نداشته باشد و همچنین انقضای بخشی از بهای تمام شده دارایی‌ها در ایجاد درآمد در چند دوره نقش اساسی ایفا کند، کل بهای تمام شده بین دوره‌های مالی، به روش منطقی، منظم و سیستماتیک سرشکن می‌شوند. هزینه استهلاک دارایی‌های ثابت، هزینه بهره تسهیلات بلندمدت، اجاره بها، هزینه بیمه و… از آن دسته هستند.
– تسریع در شناخت
در صورتی که بین هزینه ارتباط روشن و آشکاری با درآمدی خاص وجود نداشته باشد و همچین مخارج مزبور، در دوره جاری فاقد منافع آتی باشد و صرفا منافع اقتصادی دوره جاری را پاسخگو باشد و ارتباط بین هزینه با درآمد شناسایی شده مربوط به یک دوره زمانی مشخص باشد، کل مخارج را به عنوان هزینه دوره شناسایی می‌کنند.
– هزینه بدون منافع جاری و آتی (زیان)
این هزینه به هزینه‌ای گفته می‌شود که نتوان ارتباط آن به دوره یا دوره‌های مختلف غیر ممکن بوده و انتظار منافع جاری و آتی برای آن در نظر گرفت. عموما در این حالت ن هزینه به عنوان زیان دوره جاری شناسایی و از درآمد دوره جاری کاسته می‌شود. جرائم پرداختی، خسارات وارده به دارایی‌ها و… از آن دسته هستند.
اصل افشای کامل در اصول حسابداری
طبق آنچه در این اصل آمده است، همه رویدادها و وقایع مالی مهم باید به طور کامل افشا شوند. بنابراین به هر نوع اطلاعات در خصوص رویدادها و وقایع مالی که در تصمیم گیری ذی نفعان گزارشات مالی تأثیرگذارند، افشا نامیده می‌شوند. این اطلاعات ممکن است به صورت گزارش‌های کلی باشد و یا در متن صورت‌های مالی، ضمائم و… از طریق یادداشت‌های توضیحی همراه گزارشات مالی قرار بگیرند.
مفروضات حسابداری
در کنار ۴ اصل مهم حسابداری مهم است که مفروضات حسابداری را نیز بشناسید. این مفروضات در واقع منشأ و منبع اصول حسابداری و مبنای تهیه و تنظیم صورت‌های مالی هستند. هریک از این مفروضات منبع یک یا چند مورد از اصولی حسابداری که با آنها آشنا شدید محسوب می‌شوند. این مفروضات عبارتند از:
- فرض هزینه
- اصل عینیت
- فرض تداوم فعالیتفرض واحد اندازه‌گیری
- فرض تفکیک شخصیت
جمع‌بندی
برای این که بتوانید گزارشات مالی دقیق و قابل اطمینانی داشته باشید و یا به بررسی این دست گزارشات بپردازید، نیاز است که با اصول حسابداری آشنایی داشته باشید. هیچ فرقی نمی‌کند که یک حسابدار یا مدیر یک واحد اقتصادی باشید، آشنایی با اصول حسابداری می‌تواند بهره وری شما را به شکل قابل توجهی افزایش داده و کاربردی باشد. هدف از اجرای مفروضات و اصول حسابداری، یکپارچه‌سازی و اجرای دقیق آن است که در نهایت کمک می‌کند که تمام گزارشات مالی دقیق، قابل اتکا و قابل مقایسه باشد.
در این مقاله ما به تعریف اصول حسابداری، انواع آن، تعاریف مربوط به آنها و همچنین آشنایی ضمنی با مفروضات حسابداری پرداختیم.
