از جمله مشکلات سال‌های اخیرکه سازمان امور مالیاتی کشور با آن مواجه بوده است باید به فرار مالیاتی اشاره کرد. در سال‌های گذشته بسیاری از مودیان مالیاتی با فرار از پرداخت مالیات خود موجب کاهش درآمدهای مالیاتی دولت شده بودند. با توجه به اهمیت پرداخت مالیات، یکی از موثرترین اقدامات دولت در سال‌های اخیر راه اندازی سامانه مودیان مالیاتی بوده است که از طریق آن همه کسب و کارهای مشمول مالیات می‌توانند برای ثبت نام و ارسال صورت حساب الکترونیکی خود اقدام کنند.
ضمن این که امکان اتصال پایانه‌های فروشگاهی نیز به سامانه میسر بوده و به این ترتیب کلیه صاحبان مشاغل صنفی و غیر صنفی و اشخاص حقوقی ملزم به ثبت نام در این سامانه خواهند بود. ما در این مقاله به بررسی جزئیات ماهیت، عملکرد و کاربرد این سامانه می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
سامانه مودیان چه کاربردی دارد؟
سامانه مودیان مالیاتی به آدرس tp.Tax.gov.ir سامانه‌ای است که همه صاحبان کسب و کار (صنفی و غیر صنفی) و اشخاص حقوقی می‌توانند با ثبت نام و ورود به آن، نسبت به ارسال صورتحساب الکترونیکی و اتصال پایانه‌های فروشگاهی خود اقدام کنند.
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان از سال ۱۳۹۸ به تصویب رسید اما تا سال ۱۴۰۱ عملا سامانه مستقلی برای این امر تأسیس نشد. آن چه در بند پ ماده ۱ قانون پایانه‌های فروشگاهی آمده است، سامانه مودیان «سامانه‌ای است، تحت مدیریت سازمان که در آن، به هر مودی، کارپوشه ویژه‌ای اختصاص یافته و تبادل اطلاعات میان مودیان و سازمان، منحصرا از طریق آن کارپوشه انجام می‌شود.
مودیان می‌توانند با استفاده از هرگونه سخت‌افزار یا نرم افزار، اعم از رایانه شخصی، پایانه فروشگاهی، سامانه‌های ابری یا هر وسیله دیگری که حافظه مالیاتی به آن متصل شده باشد، به سامانه مودیان متصل شوند. مرجع نهائی ثبت، صدور و استعلام صورتحساب الکترونیکی، سامانه مودیان می‌باشد.»
مطابق با قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، تمام مودیان مالیاتی مشمول پس از ورود به سایت سامان هو ثبت نام در آن دو وظیفه مهم بر عهده خواهند داشت که عبارتند از:
1. صدور صورت حساب الکترونیکی: بر اساس این وظیفه مودیان مالیاتی مشمول به جای ارسال صورت معاملات فصلی، صورت حساب‌های خود را در قالب صورت حساب‌های الکترونیکی و از طریق سامانه مودیان مالیاتی ارسال کرده و نیازی به ارسال صورت حساب‌های فصلی از طریق سامانه صورت حساب‌های فصلی نخواهد بود.
2. اتصال پایانه‌های فروشگاهی: خرده فروش‌ها و واحدهای صنفی و غیر صنفی که به شکل مستقیم با مصرف کننده در ارتباط هستند، در کنار ارسال صورتحساب‌های الکترونیکی موظف هستند که پایانه‌های فروشگاهی خود (دستگاه‌های کارتخوان بانکی یا درگاه پرداخت الکترونیکی) را در سامانه مودیان مالیاتی ثبت و به سامانه متصل نمایند.
نحوه استفاده از سامانه مودیان مالیاتی
مودیان مالیاتی مشمول برای استفاده از امکانات سامانه مودیان مالیاتی، باید ابتدا به سامانه وارد شوند. برای این کار نیاز است که مطابق دستورالعمل زیر عمل کنید:
- مرورگر سیستم را باز کرده و آدرس سامانه مودیان مالیاتی (tp. tax. gov. ir) را در آدرس بار مرورگر وارد کرده و یا از طریق موتور جستجو آن را بیابید و وارد صفحه اصلی سایت شوید.
- برای ورود به سایت مودیان باید کد ملی (اشخاص حقیقی) یا شناسه ملی (اشخاص حقوقی) را به عنوان نام کاربری و کلمه عبور خود را در کادرهای مربوطه وارد کرده و روی دکمه ورود به پنل کاربری کلیک نمایید. در صورتی که در سامانه ثبت نام نکرده باشید باید جهت ثبت نام اقدام کرده و بعد از دریافت اطلاعات ورود نسبت به وارد شدن به سامانه اقدام کنید.
ثبت نام در سامانه مودیان چگونه انجام می‌گیرد؟
برای این که بتوانید از امکانات و خدمات سامانه مودیان استفاده کنید باید در آن ثبت نام کرده باشید. برای ثبت نام در این سامانه طبق دستورالعمل زیر اقدام کنید:
- ابتدا وارد صفحه اصلی سایت شده و روی دکمه ثبت نام کلیک کنید.
- در قدم بعدی اطلاعات مربوط به کد ملی (برای اشخاص حقیقی) یا شناسه ملی (برای اشخاص حقوقی)، شماره همراه، تاریخ تولد و عدد تصویر امنیتی را در کادرهای مشخص شده، وارد کرده و در آخر روی دکمه ثبت نام کلیک کنید.
- در آخر، پس از ورود به درگاه، روی گزینه (عضویت در سامانه مودیان و ایجاد کارپوشه) کلیک کنید، بعد از این مرحله نام کاربری و رمز عبور برای ورود به سایت سامانه به شماره همراه ثبت شده ارسال خواهد شد.
* یک نکته مهم: شماره همراه ثبت شده در سامانه باید به نام متقاضی بوده و با کد ملی او به ثبت رسیده باشد.
نحوه محاسبه مالیات در سامانه مودیان مالیاتی چگونه است؟
نحوه محاسبه مالیات دستگاه کارت خوان و میزان آن، همانند نحوه محاسبه مالیات مشاغل خواهد بود. برای ایجاد پرونده مالیاتی و دریافت کد پرونده مالیاتی دستگاه‌های کارتخوان سیار و غیر سیار، باید ابتدا در سایت tax. gov. ir ثبت نام شود.
چه کسانی موظف به ثبت نام در سامانه مودیان هستند؟
یکی از مهمترین سوالاتی که در زمینه سامانه مودیان وجود دارد این است که چه کسانی ملزم به ثبت نام در این سامانه هستند.
در بند ج ماده ۱ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان آمده است: «کلیه صاحبان مشاغل (صنفی و غیرصنفی) و اشخاص حقوقی موضوع فصلهای چهارم و پنجم باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۳/۱۲/۱۳۶۶ با اصلاحات و الحاقات بعدی آن، مشمول این قانون هستند.» به این ترتیب افرادی که موظف به ثبت نام در این سامانه هستند به دو دسته تقسیم می‌شوند که شامل:
- کلیه اشخاص حقیقی که از صاحبان مشاغل صنفی یا غیر صنفی هستند.
- کلیه اشخاص حقوقی که شامل شرکت‌های تجاری و اشخاص حقوقی غیر تجاری می‌شود.
فعال‌سازی کارت خوان، به صورت کاملا آنلاین و از طریق درگاه ملی خدمات مالیات انجام می‌گیرد و نیاز به ارائه مدارک یا پرداخت هزینه‌ای از سوی متقاضیان وجود ندارد.
مزایا و معایب سامانه مودیان چیست؟
می‌دانیم که فرار مالیاتی درآمدهای پنهان زیادی را ایجاد می‌کند که در شرایط بحرانی اقتصادی کنونی می‌تواند درآمد سرشاری را برای دولت به همراه داشته باشد؛ بنابراین طراحی و اجرای چنین سامانه‌ای یکی از روش‌های پیاده‌سازی نظام مالیاتی کارآمد محسوب می‌شود. مهمترین مزایایی که سامانه مودیان برای نظام اقتصادی کشور به همراه دارد عبارتند از:
- جلوگیری از فرار مالیاتی
- برقراری عدالت در اخذ مالیات بر درآمد
- جبران کسری‌های بودجه کشوری
- شفافیت اقتصادی
- نظارت بر قیمت‌ها
- -عدم نیاز به اظهارنامه‌های مالیاتی
- اخذ مالیات از کلیه مشمولین مالیاتی مطابق درآمد آن‌ها
برای برشمردن معایب سامانه مودیان مالیاتی باید به این نکته توجه داشت که تا پیاده‌سازی و اجرای کامل سامانه مودیان مطمئنا مشکلاتی وجود خواهد داشت. با توجه به زیرساخت‌های اینترنتی ضعیف در کشور بزرگترین نقص این سامانه‌عدم برقراری ارتباط یاعدم آموزش کافی و یا سطح پایین تحصیلات افراد مشمول و همچنین مشکلات موجود در فضای نت خواهد بود.
ضمن این که باید به روش‌های جدید فرارهای مالیاتی و دور زدن سامانه نیز توجه داشت، به طور مثال مواردی چون‌عدم استفاده از دستگاه‌های کارتخوان و… در این موضوع مطرح خواهند بود.
جرائم پیش بینی شده در سامانه مودیان
قانون گذار با هدف تشویق مودیان مالیاتی برای ثبت نام و عضویت در سامانه مشوق‌ها و برای اجرای کامل قانون نیز جرائمی را برای مودیانی که نسبت به عضویت در سامانه اقدام نمی‌کنند جرائمی را در نظر دارد. این جرائم شامل جرائم‌عدم عضویت در سامانه مودیان مالیاتی تا جریمه مربوط به‌عدم اعلام گزارش‌های فروش واحد اقتصادی می‌شود. جرائمی که در این سامانه برای مودیان در نظر گرفته می‌شود شامل موارد زیر خواهد بود:
- عدم عضویت در سامانه مودیان
- عدم استفاده از پایانه‌های فروشگاهی
- عدم استفاده از حافظه مالیاتی
- استفاده از حافظه مالیاتی متعلق به سایر مودیان
- واگذاری حافظه مالیاتی خود به دیگران
- جریمه‌عدم اعلام شماره حساب بانکی مربوط به فعالیت اقتصادی
- جریمه‌عدم ارسال صورتحساب الکترونیکی با توجه به سامانه
- جریمه‌عدم تحویل صورتحساب چاپی به خریدار و یا حذف یا مخدوش کردن صورتحساب
- جریمه‌عدم اعلام گزارشات فروش واحد اقتصادی در سامانه مودیان
جمع‌بندی
در تمام کشورها، درآمد حاصل از مالیات اصلی‌ترین منبع درآمد دولت محسوب می‌شود. در ایران با توجه به ضعف قانون‌گذاری و اجرای آن، اشخاص حقیقی و حقوقی بسیاری نسبت به پرداخت مالیات اقدام نکرده و یا مالیات غیر واقعی پرداخت می‌کنند. سامانه مودیان یکی از گام‌های موثر دولت برای کاهش فرارهای مالیاتی و اخذ مالیات از تمام واحدهای فروشگاهی صنفی و غیر صنفی است.
