هزینه‌های قابل قبول مالیاتی به هزینه‌هایی گفته می‌شود که بر اساس قوانین و مقررات سازمان مالیات، با هدف کسب درآمد مشاغل، شرکت‌ها و سازمان‌های مشمول مالیات انجام شده و توسط سازمان امور مالیاتی به عنوان هزینه قابل کسر از درآمد پذیرفته می‌شوند. این هزینه‌ها در هنگام محاسبه سود مشمولان مالیات از درآمد شرکت‌ها و سازمان‌ها کسر می‌شود.
به زبان ساده، مشاغل و سازمان‌ها به منظور انجام فعالیت‌های معمول خود، در راستای به دست آوردن درآمد، مخارجی خواهند داشت. همچنین از آنجایی که هزینه یکی از عوامل مهم کاهنده سود است، این هزینه‌ها سبب کاهش میزان مالیات پرداختی می‌شوند. برخی از نمونه‌های هزینه‌های قابل قبول عبارت است از:
- هزینه مواد اولیه و کالا
- دستمزد و حقوق
- اجاره
- هزینه استهلاک دارایی‌ها
- هزینه حمل و نقل، بیمه، تبلیغات، آب و برق
- مالیات‌های پرداختی (غیر از مالیات بر درآمد)
- هزینه‌های درمانی و بیمه کارمندان
- جرائم پرداختی به بانک‌ها
بخشنامه هزینه‌های قابل قبول مالیاتی
اکنون که با مفهوم هزینه‌های قابل قبول مالیاتی آشنا شدیم، در این بخش به بررسی بخشنامه هزینه های قابل قبول مالیاتی می‌پردازیم.
بخشنامه شماره مورخ 20064/200 که در تاریخ 1391/10/11 توسط سازمان امور مالیاتی صادر شده است و به موضوع عدم پذیرش جرایم پرداختی به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی می‌پردازد. بر اساس این بخشنامه، به صراحت اعلام شده است که جرایم پرداختی به دلیل عدم انجام تکالیف یا تعهدات قانونی، به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی پذیرفته نمی‌شوند. این تصمیم بر اساس مواد 147 و 148 قانون مالیات‌های مستقیم اتخاذ شده است.
با این حال در این بخشنامه استثنایی در نظر گرفته شده است. جرایم پرداختی به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی مجاز که دارای مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هستند، به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی محسوب می‌شوند. این استثنا بر اساس رای هیات عمومی شورای عالی مالیاتی به شماره 304/12356 مورخ 29 دی 1371 استوار است.
قانون هزینه های قابل قبول مالیاتی ماده 148، هزینه‌هایی را مشخص می‌کند که برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، قابل قبول هستند. به زبان ساده‌تر، این ماده می‌گوید که چه هزینه‌هایی را می‌توان از درآمد کسر کرد تا مالیات کمتری پرداخت شود.
لیست هزینه‌های قابل قبول مالیاتی (ماده 148 هزینه‌های قابل قبول)
طبق ماده 148 قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول مالیاتی به هزینه‌هایی گفته می‌شود که برای به دست آوردن درآمد، نگهداری و اداره واحد اقتصادی انجام شده‌اند و به تاسیس و ادامه فعالیت‌های اقتصادی مربوط هستند.
این هزینه‌ها باید به صورت مستند و قانونی ثبت شوند. در این ماده، لیست هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی به شرح زیر هستند:
- هزینه‌های مربوط به خرید و مصرف مواد اولیه، کالاها، خدمات و سایر اجناس مورد نیاز برای فعالیت اقتصادی
- هزینه‌های مربوط به دستمزد و حقوق کارکنان و بیمه‌های آنها
- هزینه‌های اجاره و کرایه (برای دفتر، تجهیزات، ماشین آالات و سایر دارایی‌ها)
- هزینه‌های تبلیغات و بازاریابی
- هزینه‌های مربوط به استهلاک دارایی‌های ثابت (ساختمان، ماشین‌آلات؛ تجهیزات و…)
- هزینه‌های حمل و نقل، بیمه، انبارداری و سایر هزینه‌های لجستیکی
- هزینه‌های مصرف انرژی مانند برق، آب، گاز و سوخت‌های مورد نیاز برای تولید یا اداره فعالیت اقتصادی
- هزینه‌های مربوط به تعمیر و نگهداری تجهیزات، ماشین‌آلات و ساختمان‌ها
- هزینه‌های خدمات عمومی، از جمله هزینه‌های ارتباطی (تلفن، اینترنت و…)
- هزینه‌های مربوط به آموزش و ارتقای سطح علمی و مهارتی کارکنان
- هزینه‌های حقوقی و مشاوره‌ای، از جمله مشاوره حسابداری، مالی و حقوقی
- مالیات‌های غیرمستقیم که مربوط به کالاها و خدمات مشمول این قانون
- هزینه‌های مرتبط با پرداخت تسهیلات مالی (وام) که از طرف بانک‌ها یا موسسات مالی به شرکت پرداخت می‌شوند.
- هزینه‌های قانونی مربوط به تنظیم و اجرای قراردادها، از جمله هزینه‌های مربوط به حق‌الزحمه وکیل، کارشناس و سایر مشاوران
- هزینه‌های مربوط به بیمه دارایی‌ها، مانند بیمه آتش سوزی، بیمه‌های عمر، بیمه‌های درمانی و غیره
- هزینه‌های مربوط به تحقیقات و توسعه برای بهبود کیفیت یا تولید کالاها و خدمات
- هزینه‌های مربوط به ایجاد یا بهبود سیستم‌های امنیتی (نظیر سیستم‌های حفاظت از اطلاعات و امنیت فیزیکی)
- هزینه‌های مالیت‌های پرداختی به دولت (به غیر از مالیات بر درآمد)
هزینه ماموریت قابل قبول مالیاتی
هزینه ماموریت، زمانی از نظر اداره مالیات قابل قبول است که دارای شرایط و مدارک مشخصی باشد که توسط سازمان امور مالیاتی ایران تعریف شده باشد. به طور کلی، هزینه ماموریت قابل قبول مالیاتی هزینه‌ای است که شرایط زیر را داشته باشد
شرایط هزینه ماموریت قابل قبول مالیاتی
- به منظور انجام فعالیت‌های شغلی یا تجاری مودیان باشد
یعنی سفر توسط کارمندان، برای انجام امور کاری مرتبط با شرکت یا سازمان انجام شده باشد.
- مدارک و مستندات مرتبط با سفر ارائه شود
این مدارک شامل بلیط رفت و برگشت، فاکتور اقامت، رسید پرداخت‌ها و گزارش ماموریت هستند.
- ماموریت در چارچوب دستورالعمل‌های داخلی شرکت انجام شده باشد
مثلا اگر در آیین نامه‌های شرکت مبلغ خاصی برای هزینه‌های روزانه ماموریت، ایاب و ذهاب یا اقامت در نظر گرفته شده باشد، هزینه‌ها هم باید مطابق این دستورالعمل باشد.
- هزینه‌های ماموریت مستند و رسمی باشند
از جمله صورتحساب رسمی، رسید بانکی یا سایر مدارک مورد تایید مامور مالیات
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی ماموریت
- هزینه ایاب و ذهاب (بلیط رفت و برگشت)
- هزینه اقامت (هتل)
- هزینه غذا در زمان ماموریت (در حد معقول و مشخص)
- حق ماموریت (به صورت روزانه و طبق مصوبه هیات مدیره یا اساسنامه شرکت)
طبق هزینه های قابل قبول مالیاتی ماده 148، هزینه‌های ماموریت باید واقعی، مربوط به دوره مالی و با هدف کسب درآمد باشند. در این صورت مشمول مالیات شده و با اسناد و مدارک معتبر قابل اثبات خواهند بود.
پاداش هیئت مدیره جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی است؟
بر اساس بخشنامه شماره 232/2401/28345 که در تاریخ 1385/07/18 صادر شده است، پرداخت پاداش هیات مدیره مصوب مجمع عمومی شرکت ها با عنایت به مفاد مواد 239 و 241 قانون تجارت از محل سود خالص قابل تقسیم انجام می پذیرد.
به این ترتیب پاداش هیئت مدیره در دسته هزینه‌های قابل قبول مالیاتی قرار نمی‌گیرد. با این حال، پاداش اعضا حقیقی هیات مدیره اعم از موظف و غیرموظف بر اساس مقررات مالیاتی مشمول کسر مالیات بر حقوق می‌شود.
زیان قابل قبول مالیاتی یا هزینه خسارت وارده
طبق بند 9 ماده 48 ق م م، زیان قابل قبول مالیاتی یا هزینه خسارت وارده باید دارای شرایط زیر باشد:
- خسارت وارده با گواهی مرتبط با آن باید از سوی سازمان‌های ذی‌صلاح تایید شوند.
- موضوع خسارت و میزان هزینه آن مشخص شده باشد.
- طبق قوانین و مقررات، زیان وارده و یا جبران هزینه خسارت‌های وارده بر عهده دیگری نبوده یا در هر صورت از طریق دیگران جبران نشود.
- تعهد کتبی ارائه شود که بر اساس آن تعهد شود خسارت وارده از سمت هیچ ارگانی، جبران نخواهد شد.
هزینه تبلیغات قابل قبول مالیاتی
هزینه تبلیغات قابل قبول مالیاتی، به هزینه‌هایی گفته می‌شود که مودیان مثل شرکت‌ها، مشاغل، اشخاص حقیقی و حقوقی در راستای تبلیغ فعالیت‌های اقتصادی خود انجام می‌دهند. به این ترتیب سازمان امور مالیاتی هزینه‌های مرتبط با آن را به عنوان هزینه قابل قابل مالیاتی می‌پذیرد.
بر اساس ماده 148 قانون مالیات، هزینه‌های تبلیغاتی تنها در صورت داشتن شرایط زیر توسط مامور مالیات پذیرفته شده هستند:
- هزینه تبلیغات تولید کالا و خدمات: هزینه‌های تبلیغاتی برای تولید کالاهای کشاورزی، صنعتی و معدنی یا خدماتی که قبل از بهره‌برداری عرضه می‌شوند، می‌توانند در مدت زمان ۵ سال از تاریخ شروع فروش به‌طور مساوی مستهلک شوند. این هزینه‌ها هر سال تا سقف دو درصد (۲%) از فروش سالانه قابل کسر خواهند بود.
- تبلیغات برای کالاهای تولید داخل: برای کالاهای تولید داخل (کشاورزی، صنعتی و معدنی) و همچنین خدمات، به‌عنوان هزینه قابل قبول در تولید محسوب می‌شوند:
- در سال اول بهره‌برداری، تا پنج درصد (۵%) از فروش خالص
- در سال دوم، تا سه درصد (۳%) از فروش خالص
- در سال‌های بعد، هر سال تا دو درصد (۲%) از فروش خالص محصول.
نکته: برای کالاهایی که مشمول استاندارد اجباری هستند، داشتن پروانه کاربرد علامت استاندارد یا تاییدیه مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران الزامی است.
- تبلیغات کالاهای صادراتی: هزینه‌های تبلیغات برای کالاهای صادراتی، معادل هفت درصد (۷%) از قیمت کالاهای صادر شده، به‌عنوان هزینه قابل قبول در نظر گرفته می‌شود.
- تبلیغات فیلم‌های سینمایی تولید داخل: هزینه‌های تبلیغاتی برای فیلم‌های سینمایی تولید داخل کشور تا ده درصد (۱۰%) از فروش بلیط سالانه پس از کسر عوارض قابل قبول مالیاتی خواهند بود.
هزینه قابل قبول مالیاتی تبلیغات شامل چه مواردی است
- تبلیغات متناسب با فعالیت شرکت باشند؛ یعنی در تبلیغات، معرفی خدمات یا محصولات شرکت صورت گیرد.
- مدارک و مستندات لازم برای اثبات پرداخت هزینه تبلیغات ارائه شود. مواردی همچون فاکتور رسمی، قردارد، پرداخت‌ها و…
- هزینه تبلیغات در دفاتر قانونی ثبت شده باشند تا بتوان آنها را به دوره مالی مربوطه مرتبط کرد.
- مغایر با قوانین و مقررات نباشد. به عنوان مثال، هزینه تبلیغات در رسانه‌های غیرمجاز فاقد شرایط خواهند بود.
- تبلیغات در شرایط قانونی انجام شود. مثل تلویزیون، رادیو، مطبوعات و فضای مجازی مجاز، چاپ بروشور، کاتالوگ، تابلو و بیلبورد، تبلیغات در نمایشگاه‌ها، اسپانسرینگ در حوزه‌های مورد تایید سازمان مالیات
هزینه‌های تحقیقاتی در چه صورتی جزء هزینه‌های مورد قبول سازمان امور مالیاتی است؟
اکنون که با مفهوم هزینه‌های قابل مالیاتی و شرایط و ضوابط آن آشنا شدیم، ممکن است این سوال مطرح شود که آیا هزینه‌های تحقیقاتی نیز جز هزینه‌های قابل قبول هستند؟ و در چه صورتی مورد قبول سازمان امور مالیاتی قرار می‌گیرد؟
هزینه‌های تحقیق و توسعه در شرکت‌های دانش‌بنیان معمولاً به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی شناخته می‌شوند و می‌توان آنها را در فهرست هزینه‌های قابل پذیرش ثبت کرد. اما در حوزه کشاورزی، این نوع هزینه‌ها ممکن است مشمول این قاعده نباشند.
همچنین، در رابطه با خرید اقلام آموزشی برای ارتقاء دانش و مهارت کارکنان می‌توان گفت، اگر این اقلام به تملک شخصی کارکنان درآیند امکان ثبت آنها به عنوان هزینه‌های قابل قبول وجود دارد. اما در صورتی که استفاده از این اقلام فقط در محل شرکت مجاز باشد، آنها به عنوان دارایی شرکت تلقی شده و در لیست هزینه‌های قابل قبول مالیاتی جای نمی‌گیرند.
استهلاک در ماده 149 قانون مالیات مستقیم
بر اساس ماده ۱۴۹ قانون مالیات‌های مستقیم (ق.م.م)، دارایی‌های استهلاک‌پذیر که به‌دلیل استفاده، گذر زمان یا سایر عوامل دچار کاهش ارزش می‌شوند، به‌همراه هزینه‌های تأسیس، مشمول استهلاک بوده و هزینه استهلاک آنها در دسته هزینه‌های قابل قبول مالیاتی محسوب می‌شود.
مقررات مرتبط با استهلاک دارایی‌ها، شامل جداول استهلاک و نحوه اجرای آن، با رعایت استانداردهای حسابداری، توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه شده و ظرف مدت شش ماه پس از تصویب قانون مالیات‌های مستقیم، به تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.
مقررات و ضوابط اجرایی مرتبط به هزینه استهلاک دارایی‌ها
استهلاک دارایی‌ها از آغاز ماه بعد از شروع بهره‌برداری محاسبه می‌شود. چنانچه دارایی در طول یک سال مالی به‌مدت بیش از شش ماه متوالی بلااستفاده یا غیرفعال بماند، شرکت‌ها می‌توانند هزینه استهلاک آن را در این بازه زمانی با نرخ ۳۰ درصد منظور نمایند. در چنین حالتی، اگر روش محاسبه استهلاک مبتنی بر مدت زمان باشد، ۷۰ درصد از مدت زمانی که دارایی بلا استفاده بوده است، به باقیمانده زمان تعیین‌شده برای استهلاک آن طبق جدول مربوطه افزوده می‌شود. لازم به ذکر است این قاعده برای ساختمان‌ها، تأسیسات ساختمانی و دارایی‌های نامشهود با عمر مفید مشخص، اجرا نمی‌گردد.
هزینه‌های تأسیس، به‌طور کامل و معادل ۱۰۰ درصد، در همان سال تأسیس قابل استهلاک هستند. همچنین، هزینه‌های پیش از بهره‌برداری، به‌جز آن دسته از هزینه‌هایی که بر اساس استانداردهای حسابداری جزو بهای تمام‌شده دارایی‌های مشمول استهلاک به شمار می‌آیند، در همان سال وقوع، به عنوان هزینه دوره منظور خواهند شد.
تنها روش‌های مورد پذیرش برای محاسبه استهلاک عبارت‌اند از: روش خط مستقیم، روش مانده نزولی، و روش مبتنی بر تعداد تولید یا میزان کارکرد.
- روش خط مستقیم: در روش خط مستقیم، مبلغ قابل استهلاک دارایی به‌طور یکنواخت در طول عمر مفید مشخص‌شده در جدول استهلاکات سالانه تخصیص می‌یابد.
- روش مانده نزولی: استهلاک هر سال با نرخ تعیین‌شده در جدول، بر مانده ارزش دفتری دارایی محاسبه می‌شود؛ و هنگامی که این ارزش به کمتر از ۵ درصد بهای تمام‌شده برسد، باقیمانده آن به‌طور کامل در سال بعد قابل استهلاک خواهد بود.
- روش تعداد تولید: میزان استهلاک سالانه بر اساس نسبت تولید واقعی به ظرفیت کل تولید دارایی محاسبه می‌گردد.
شرایط هزینه قابل قبول مالیاتی
برای آنکه بتوان هزینه‌های مودیان را از درآمد آنها کسر کرد، لازم است کسر هزینه‌ها بر اساس شرایط هزینه قابل قبول مالیاتی انجام شود. از این رو، لازم است اعلام هزینه‌های شرکت، بر اساس ارائه مدارک انجام شده و تمام موارد به درستی مستندسازی شده باشد. به این ترتیب، ادعای پرداخت هزینه‌ها توسط مودیان بدون ارائه مدارک و مستندات قابل قبول نخواهد بود.
ادعای مودیان در رابطه با پرداخت هزینه‌ها حتما باید با ارائه مدارک متعارف، مبنی بر پرداخت آن توسط مودی نزد اداره مالیاتی به اثبات برسد. برای این منظور لازم است تمام هزینه‌ها برای تحصیل درآمد هنگام پرداخت یا تخصیص، بر اساس مقررات مالیاتی مستند سازی شود. به طور کلی شرایط هزینه قابل قبول مالیاتی به شرح زیر است:
- مرتبط بودن هزینه با فعالیت اقتصادی مودیان
هزینه باید برای کسب درآمد، نگهداری یا اداره واحد اقتصادی، پرداخت شده باشد. یعنی هزینه باید مربوط به فعالیت شغلی یا تجاری مودی باشد. هزینه شخصی یا غیرمرتبط در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرد.
- واقعی و قطعی بودن هزینه
هزینه باید واقعا انجام شده و صوری یا ساختگی نباشد. همچنین مبلغ هزینه باید مشخص و قابل اثبات باشد.
- ثبت در دفاتر قانونی
هزینه باید در دفاتر قانونی مودی به صورت صحیح و مطابق با اصول حسابداری ثبت شده باشد.
- مستند بودن
هزینه باید دارای اسناد و مدارک معتبر همچون فاکتور رسمی، قرارداد، رسید پرداخت و… باشد. این اسناد نشان می‌دهند که هزینه به درستی و برای کسب درآمد صرف شده است.
- رعایت سقف و ضوابط قانونیگ
در مواردی همچون هزینه ایاب و ذهاب، پاداش، اجاره و استهلاک ممکن است سقف یا شرایط خاصی توسط سازمان امور مالیاتی تعیین شده باشد که باید در هنگام محاسبه هزینه‌ها به این موارد توجه شود.
- قانونی بودن هزینه
هزینه پرداختی توسط مودیان باید مطابق با قوانین و مقررات کشور باشد. به عنوان مثال، جریمه‌هایی که به خاطر تخلف از قوانین (مثل جریمه دیرکرد مالیاتی، جریمه راهنمایی و رانندگی) پرداخت می‌شوند، در دسته هزینه‌های قابل قبول مالیاتی قرار نمی‌گیرند.
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی ماده ۱۴۷
بر اساس ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول مالیاتی به آن دسته از مخارج اطلاق می‌شود که برای کسب درآمد مؤسسه، در دوره مالی مرتبط، در حدود متعارف بوده و با استناد به اسناد و مدارک معتبر انجام شده باشند. همچنین این هزینه‌ها باید با رعایت سقف‌های مقرر صورت گرفته باشند. برخی نمونه‌های این هزینه‌ها مطابق ماده ۱۴۸ این قانون عبارت است از:
- حقوق و مزایای پرداخت شده به کارکنان
- اجاره بهای محل فعالیت تجاری
- هزینه‌های استهلاک دارایی‌های ثابت
- هزینه تمام شده کالای فروخته شده
- مخارج مربوط به مواد اولیه و اقلام مصرفی
- هزینه‌های پژوهشی و توسعه‌ای
- مخارج تبلیغات و بازاریابی
- حق بیمه‌های مرتبط با فعالیت
- مالیات‌ها، عوارض و حقوق پرداختی به شهرداری‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی و وابسته
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی ماده ۱۴۸
همچنین هزینه‌های قابل قبول مالیاتی طبق ماده ۱۴۸ قانون مالیات مستقیم عبارت است از:
- بهای خرید کالای فروخته شده یا مواد اولیه و خدمات ارائه‌شده
- هزینه‌های استخدامی متناسب با خدمات کارکنان بر اساس قوانین استخدامی و پرداخت‌های مربوط به بازنشستگان، حداکثر تا یک دوازدهم معافیت ماده (۸۴) قانون، شامل:
- حقوق و مزایای دائم (نقدی یا غیرنقدی به قیمت تمام‌شده برای کارفرما)
- مزایای موقت مانند پاداش، عیدی، اضافه‌کاری، فوق‌العاده سفر، و غیره
- هزینه‌های درمانی، بهداشتی و حق بیمه‌های مربوط به سلامت، عمر و حوادث کاری
- مستمری، پایان خدمت، وظیفه، و خسارات ناشی از اخراج یا بازخرید که فراتر از مانده ذخیره باشد.
- ذخیره‌سازی معادل یک ماه آخرین حقوق و مزایای تعدیلی سال‌های گذشته جهت هزینه‌های بازنشستگی و مزایای پایان خدمت
- اجاره محل کار در صورت اجاره‌ای بودن
- اجاره تجهیزات و ماشین‌آلات
- هزینه مصرف برق، آب، سوخت، مخابرات و موارد مشابه
- انواع حق بیمه مرتبط با عملیات مؤسسه
- حق‌الامتیاز و پرداخت‌های قانونی به نهادهای دولتی
- مخارج پژوهشی، تهیه کتاب، مواد آموزشی، نشریه و تبلیغات نمایشگاهی مرتبط با فعالیت
- هزینه جبران خسارات مربوط به فعالیت مؤسسه، مشروط به اثبات میزان و موضوع خسارت
- هزینه‌های فرهنگی، ورزشی و رفاهی کارکنان (تا سقف مشخص‌شده برای هر نفر توسط وزارت کار)
- ذخایر مربوط به مطالبات مشکوک‌الوصول در صورتی که:
- به فعالیت موسسه مرتبط باشد
- در حساب‌های خاص ثبت شده باشد و تا زمان تسویه یا اثبات لاوصول بودن نگهداری شود
- زیان‌های احراز شده از طریق بررسی دفاتر قانونی اشخاص حقیقی یا حقوقی، که قابل انتقال به درآمد سال‌های بعد است.
- هزینه‌های عرفی که معمولاً بر عهده مستاجر است (در صورت اجاره‌ای بودن محل)
- مخارج نگهداری و حفاظت از ساختمان مؤسسه (در صورت مالکیت)
- هزینه‌های مربوط به حمل‌ونقل
- هزینه‌های پذیرایی، رفت‌وآمد، و انبارداری
- حق‌الزحمه‌های متناسب با خدمات انجام‌شده نظیر حق‌الوکاله، مشاوره، خدمات مالی و حسابرسی
- بهره، کارمزد و جرایم پرداختی به بانک‌ها، صندوق تعاون، مؤسسات اعتباری مجاز و شرکت‌های لیزینگ دارای مجوز
- خرید ملزومات اداری و اقلام مصرفی یک ساله
- هزینه‌های تعمیر، نگهداری و تعویض قطعات ماشین‌آلات
- مخارج اکتشاف معادنی که به بهره‌برداری نرسیده‌اند
- حق عضویت‌ها و اشتراک‌هایی که در راستای فعالیت مؤسسه پرداخت می‌شود
- مطالبات لاوصول اثبات‌شده توسط مودی، بیش از مانده ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول
- زیان ناشی از تسعیر ارز، در صورت پیروی از اصول یکنواخت حسابداری
- ضایعات تولیدی در حد متعارف
- ذخایر هزینه‌های پرداختنی که به دوره مورد رسیدگی مربوط‌اند
- هزینه‌های پرداخت‌شده مربوط به سال‌های قبل که در سال جاری تخصیص یافته‌اند
- خرید کتاب و کالاهای فرهنگی برای کارکنان و وابستگان آنها، تا سقف ۵٪ از معافیت مالیاتی موضوع ماده (۸۴) به ازای هر نفر
- ذخیره هزینه‌های خدمات پس از فروش (گارانتی) اشخاص حقوقی
اصطلاحات مرتبط با هزینه های قابل قبول مالیاتی
اکنون که با مفهوم هزینه‌های قابل قبول مالیاتی و لیست هزینه‌های قابل قبول آشنا شدیم، بهتر است برای درک بهتر این موضوع اصطلاحات مرتبط با آن را نیز مورد بررسی قرار دهیم.
تعریف هزینه
هزینه به مجموع مخارج اقتصادی اطلاق می‌شود که یک واحد تجاری در جریان فعالیت‌های خود به منظور کسب درآمد متحمل می‌گردد؛ مانند هزینه‌های مربوط به تعمیر ماشین‌آلات، انجام تعمیرات جزئی ساختمان یا خرید ابزار و وسایلی که عمر مفید آنها کمتر از یک سال است.
مخارج
از دیدگاه مالیاتی، مخارج به پرداخت‌هایی گفته می‌شود که یک مؤسسه یا شرکت در راستای انجام فعالیت‌های اقتصادی و به‌منظور کسب درآمد، انجام می‌دهد. این مخارج در صورتی که شرایط لازم در قانون مالیات‌های مستقیم، به‌ویژه مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ را داشته باشند، به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی شناخته شده و از درآمد مشمول مالیات کسر می‌گردند.
دارایی
دارایی به هر نوع منبع اقتصادی یا موجودی نقدی گفته می‌شود که در مالکیت یک شخص حقیقی یا یک واحد اقتصادی قرار دارد. در واقع، این دارایی‌ها حاصل فعالیت‌های اقتصادی هستند که وارد ساختار مالی نهاد اقتصادی می‌شوند.
زیان
از نظر علم اقتصاد، زمانی که میزان هزینه‌های واحد اقتصادی از درآمدهای آن فراتر رود، به این وضعیت زیان می‌گویند.
هزینه های قابل‌قبول مالیاتی، فقط در مورد مالیات بر درآمد عملکرد است!
هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی تنها در ارتباط با مالیات بر درآمد عملکرد اعمال می‌شوند. این هزینه‌ها به هزینه‌هایی گفته می‌شود که برای کسب درآمد و در جریان فعالیت‌های اقتصادی یک واحد تجاری پرداخت می‌شوند و طبق قانون مالیات‌های مستقیم، می‌توانند از درآمد مشمول مالیات کسر شوند.
به عبارت دیگر، تنها هزینه‌هایی که به دنبال فعالیت‌های اقتصادی واقعی و به منظور دستیابی به درآمد پرداخت شده باشند تحت شرایط خاص و با رعایت ضوابط، به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی شناخته می‌شوند. به این ترتیب این هزینه‌ها در محاسبه مالیات بر درآمد عملکرد مؤسسات اعمال خواهند شد.
هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی چه مواردی هستند؟
در صورتی که مدارک مربوط به هزینه‌هایی که از نظر عنوان و شرایط، قابل قبول تلقی می‌شوند، به مراجع ذی‌ربط ارائه نشود، آن هزینه‌ها به‌عنوان هزینه‌های غیرقابل قبول در نظر گرفته می‌شود. با این حال، این قاعده در همه موقعیت‌ها صدق نمی‌کند.
برای مثال، ممکن است هزینه‌ای در جایی انجام شده باشد اما امکان دریافت سند رسمی وجود نداشته باشد؛ مانند خرید دام یا محصولات کشاورزی از ساکنین یک روستا. همچنین، اگر مدارک مربوط به هزینه پرداختی به اسناد حسابداری پیوست نشده باشد، لازم است این موضوع مورد بررسی پیگیری شود. علاوه بر این، اگر هزینه پرداختی هیچ ارتباطی با فعالیت‌های مرتبط با کسب درآمد مودی نداشته باشد، علی رغم ارائه سند معتبر مبنی بر پرداخت هزینه، این هزینه قابل قبول نخواهد بود.
لیست هزینه‌های غیر قابل قبول مالیاتی
علاوه بر مواردی که پیش‌تر ذکر شد، برخی هزینه‌ها نیز بر اساس قوانین مالیاتی در لیست هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی قرار می‌گیرند، از جمله:
- پرداخت پاداش به اعضای هیات مدیره
- کاهش ارزش دارایی‌ها نظیر سرمایه‌گذاری‌ها و موجودی کالا
- هزینه‌های مربوط به دارایی‌هایی که مالکیت آنها در اختیار واحد مورد رسیدگی نیست
- مالیات بر ارزش افزوده و عوارض مربوط به هزینه‌هایی که مرتبط با درآمدهای غیر معاف هستند
- هزینه مرخصی کارکنان، در صورتی که این هزینه‌ها هنوز پرداخت نشده باشد
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی اشخاص حقیقی
افراد حقیقی فعال در حوزه‌های اقتصادی این امکان را دارند که بخشی از هزینه‌های خود را تحت عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی اشخاص حقیقی در اظهارنامه مالیاتی لحاظ کنند. برای اینکه این هزینه‌ها مورد پذیرش سازمان امور مالیاتی قرار گیرند، باید مستقیماً با فعالیت اقتصادی فرد مرتبط بوده و دارای مدارک و مستندات معتبر باشند. در ادامه، به بررسی و معرفی انواع این هزینه‌ها می‌پردازیم:
هزینه‌های اجاره محل کار
هزینه اجاره محل کار یکی از انواع هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی اشخاص حقیقی محسوب می‌شود. این دسته از هزینه‌ها شامل هزینه‌های پرداختی بابت اجاره دفتر، مغازه، کارگاه یا هر مکان دیگری است که فرد به صورت مستقیم برای انجام فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌دهد. در صورتی که این هزینه‌ها به‌درستی مستندسازی شده باشند، می‌توان آنها را در اظهارنامه مالیاتی به عنوان هزینه‌های قابل‌کسر از درآمد ثبت کرد.
شرایط پذیرش
- داشتن قرارداد اجاره معتبر که نشان‌دهنده رابطه قانونی میان موجر و مستأجر باشد.
- پرداخت اجاره‌بها از طریق روش‌های قابل استناد، مانند ارائه فیش‌های واریز بانکی یا رسیدهای رسمی.
- وجود ارتباط مستقیم میان محل اجاره‌شده و فعالیت اقتصادی فرد، به‌طوری که محل مذکور صرفاً برای انجام کسب‌وکار مورد استفاده قرار گیرد.
هزینه‌های مواد اولیه و ملزومات تولید
هزینه خرید مواد اولیه و ملزومات مصرفی از جمله هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی به شمار می‌رود. این هزینه‌ها شامل مواد خام، قطعات، ابزار و سایر اقلام مصرفی هستند که در فرآیند تولید کالا یا ارائه خدمات به‌طور مستقیم مورد استفاده قرار می‌گیرند. ثبت دقیق این هزینه‌ها با ارائه فاکتورها و مدارک مالی معتبر، نقش مهمی در کاهش مبلغ مالیات پرداختی دارد.
شرایط پذیرش
- در اختیار داشتن فاکتورهای رسمی و مدارک معتبر خرید جهت اثبات هزینه انجام‌شده.
- مصرف مستقیم مواد اولیه و ملزومات خریداری‌شده در فرآیند تولید یا ارائه خدمات.
- وجود ارتباط مستقیم میان هزینه انجام شده و فعالیت اقتصادی مؤدی.
هزینه‌های حمل و نقل و سفرهای کاری
هزینه‌های مربوط به حمل‌ونقل و سفرهای کاری که در راستای انجام فعالیت‌های اقتصادی صورت می‌گیرند، جزو هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی محسوب می‌شوند. این دسته شامل هزینه سوخت، کرایه وسایل نقلیه، بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس و سایر هزینه‌های مرتبط با رفت‌وآمدهای شغلی است. ثبت این هزینه‌ها با ارائه مستندات معتبر، برای کسر از درآمد مشمول مالیات ضروری است
شرایط پذیرش
- در اختیار داشتن رسیدها و فاکتورهای رسمی و معتبر جهت اثبات هزینه‌های حمل‌ونقل و سفرهای کاری.
- وجود ارتباط مستقیم میان هزینه‌های سفر و حمل‌ونقل با موضوع فعالیت اقتصادی موسسه یا فرد.
- جداسازی واضح هزینه‌های شخصی از مخارج مرتبط با امور کاری برای جلوگیری از رد شدن یا کسر نامعتبر در اظهارنامه
هزینه‌های پرسنلی (حقوق و دستمزد کارکنان)
مبلغ پرداختی به کارکنان، مانند حقوق و دستمزد، مزایا، پاداش و سایر پرداخت‌های قانونی، در دسته هزینه‌های قابل قبول مالیاتی قرار می‌گیرند. برای مشخص کردن این مخارج در اظهارنامه مالیاتی، باید نشان داده شود که پرداخت‌ها به‌طور مستقیم به کارکنانی که در فعالیت اقتصادی کسب و کار مورد نظر مشارکت داشته‌اند، صورت گرفته است.
شرایط پذیرش
- در اختیار داشتن قرارداد استخدامی رسمی و معتبر که شرایط همکاری با کارکنان را به‌روشنی مشخص کند.
- اسناد و مستندات (فیش حقوقی و مدارک بانکی) مربوط به پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان ارائه شود.
- اشتغال مستقیم کارکنان در فعالیت‌های اقتصادی که نشان دهد پرداخت‌ها مستقیماً مرتبط با تولید کالا یا ارائه خدمت هستند.
هزینه‌های اداری و عمومی (آب، برق، گاز، تلفن)
مخارج اداری و عمومی که در مسیر اجرای فعالیت‌های اقتصادی مصرف می‌شوند، در دسته هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی قرار می‌گیرند. این دسته شامل هزینه‌های آب، برق، گاز، تلفن و سایر خدمات عمومی است که پرداخت آنها به‌منظور تداوم عملیات واحد اقتصادی ضروری‌اند. با ارائه صورتحساب رسمی و مدارک معتبر برای این مخارج، می‌توان آنها را در اظهارنامه به‌عنوان هزینه‌های قابل‌کسر از درآمد مشمول مالیات ثبت کرد.
شرایط پذیرش:
- در اختیار داشتن فاکتور و صورتحساب رسمی و معتبر برای تایید پرداخت مخارج آب، برق، گاز، تلفن و سایر خدمات عمومی.
- استفاده مستقیم از خدمات عمومی در چارچوب فعالیت اقتصادی واحد تجاری مورد نظر.
- جداسازی هزینه‌های شخصی از مخارج مرتبط با کسب‌وکار جهت جلوگیری از رد شدن در فرایند رسیدگی مالیاتی.
هزینه‌های بهره‌وری و آموزش
هزینه‌های ارتقای بهره‌وری و آموزش کارکنان به‌عنوان یکی از هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی شناخته می‌شوند. این دسته از مخارج شامل هزینه‌های برگزاری دوره‌های آموزشی، سمینارها، کارگاه‌ها و سایر برنامه‌های آموزشی است که با هدف افزایش مهارت و کارایی نیروی انسانی واحد اقتصادی پرداخت می‌شوند.
شرایط پذیرش
- ارائه گواهی ثبت‌نام و فیش‌های پرداخت رسمی دوره‌های آموزشی برای مستندسازی هزینه‌ها.
- ارتباط مستقیم محتوای دوره‌ها با افزایش توانمندی و فعالیت شغلی کارکنان.
- استفاده عملی کارکنان فعال در واحد اقتصادی مورد نظر از آموزش‌هایی که در دوره دیده‌اند.
هزینه‌های بیمه و مالیات پرداختی
مخارج مربوط به بیمه‌های اجباری و مالیات‌های قانونی در زمره هزینه‌های قابل قبول مالیاتی قرار می‌گیرند. این دسته شامل پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی کارکنان و مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با فعالیت اقتصادی است.
شرایط پذیرش
- در اختیار داشتن رسیدها و مدارک رسمی مربوط به پرداخت مخارج بیمه و مالیات.
- منطبق بودن پرداخت‌های بیمه و مالیات با مقررات و قوانین جاری کشور.
- وجود ارتباط مستقیم هزینه‌های بیمه و مالیات با موضوع فعالیت اقتصادی موسسه یا فرد.
انواع هزینه‌های قابل قبول مالیاتی
انواع هزینه‌های قابل قبول مالیاتی شامل هزینه‌های مستقیم کسب و کار و هزینه‌های غیرمستقیم کسب و کار می‌شوند که در ادامه به بررسی و شرح هر دو مورد می‌پردازیم:
هزینه‌های مستقیم کسب و کار
- هزینه خرید کالا: مخارج مربوط به تهیه کالاهایی که برای فروش یا تولید محصول نهایی ضروری هستند.
- هزینه مواد اولیه: پرداخت‌هایی که برای خرید مواد خام و اولیه مورد نیاز فرآیند تولید انجام می‌شود.
- هزینه دستمزد: مبالغی که به کارکنان و کارگران در ازای خدمات و فعالیت‌های تولیدی آنها پرداخت می‌شوند.
- هزینه اجاره محل کار: مبالغی که بابت اجاره دفتر، مغازه یا کارگاه برای اجرای فعالیت‌های تجاری پرداخت می‌شوند.
- هزینه آب، برق، گاز و تلفن: مخارج مصرف خدمات عمومی نظیر آب، برق، گاز و ارتباطات تلفنی در محل کسب‌وکار.
- هزینه تعمیرات و نگهداری: مخارج تعمیر، نگهداری و سرویس تجهیزات و ماشین‌آلات تولیدی.
- هزینه حمل‌ونقل: هزینه‌های مرتبط با جابجایی کالا و مواد اولیه از مبدا تا محل تولید یا فروش.
هزینه‌های غیرمستقیم کسب و کار
- هزینه تبلیغات: مخارج مرتبط با معرفی و ترویج محصولات یا خدمات از طریق رسانه‌های دیجیتال و سنتی برای جذب مشتری.
- هزینه‌های اداری: مخارج مربوط به انجام امور دفتری از قبیل تهیه کاغذ، جوهر، چاپ اسناد و سایر ملزومات اداری.
- هزینه‌های حقوقی: مبالغ پرداخت‌شده برای دریافت خدمات مشاوره حقوقی، تنظیم قرارداد و پیگیری دعاوی قضایی.
- هزینه‌های بانکی: کارمزدها و هزینه‌های خدمات مالی و بانکی مانند عملیات پرداخت، صدور ضمانت‌نامه و تسهیلات بانکی.
- هزینه‌های بیمه: پرداخت‌های مرتبط با بیمه مسئولیت مدنی، بیمه حوادث و سایر پوشش‌های بیمه‌ای مورد نیاز کسب‌وکار.
موارد خاص هزینه های قابل قبول
موارد خاص و استثنائی هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی که فراتر از دسته‌بندی‌های مرسوم قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر هستند:
- هزینه گارانتی و خدمات پس از فروش
پولی که برای تعمیر یا تعویض محصولات تحت ضمانت می‌پردازید.
- زیان ناشی از نوسان ارز
وقتی قیمت ارز تغییر می‌کند و به‌خاطر آن ضرر می‌دهید.
- ضایعات معمولی تولید
مواد یا قطعاتی که در جریان ساخت به‌طور عادی خراب یا دور ریخته می‌شوند.
- هزینه‌های رفاهی و فرهنگی کارکنان
مثل خرید کتاب، برنامه‌های ورزشی یا تفریحی برای کارمندان.
- هزینه‌های تحقیق و توسعه (R&D)
پولی که صرف آزمایش، تحقیق و ساخت محصولات جدید می‌کنید.
موارد غیر قابل قبول هزینه‌های مالیاتی
علاوه بر موارد ذکر شده، هزینه‌های زیر مطابق قانون جزو مخارج غیرقابل قبول مالیاتی محسوب می‌شوند:
- پاداش اعضای هیات‌مدیره
پرداخت‌هایی که تحت عنوان پاداش به مدیران شرکت انجام می‌شود. - کاهش ارزش دارایی‌ها
همچون سرمایه‌گذاری‌ها یا موجودی کالاهایی ا که ارزش آنها کاهش یافته است. - هزینه‌های مربوط به دارایی‌های غیرملک مؤدی
هزینه‌های مرتبط به دارایی که مالکیت آن متعلق به واحد رسیدگی نیست. - عوارض و مالیات بر ارزش افزوده مربوط به درآمدهای غیرمعاف
مالیات و عوارضی که برای فروش کالا و خدماتی وضع شده که از شمول معافیت خارج‌اند. - هزینه مرخصی پرداخت‌نشده
حقوق مرخصی‌ای که فرد استفاده کرده اما هنوز پرداخت نشده باشد.
زیان قابل قبول مالیاتی
در قانون مالیات‌های مستقیم، زیان قابل قبول مالیاتی به زیان‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند از درآمد مشمول مالیات واحد اقتصادی کسر شوند، مشروط بر اینکه:
- رابطه مستقیم با فعالیت اقتصادی داشته باشند
- در دوره مالی مربوط محقق شده باشند
- مستند و قابل اثبات باشند (ثبت در دفاتر حسابداری و ارائه اسناد معتبر)
مطابق ضوابط و استانداردهای حسابداری و مقررات مالیاتی شناخته شوند
